Bardzo napięty program kilkudniowych spotkań i dyskusji koncertował się wokół najważniejszych problemów europejskiego rolnictwa i spółdzielczości. Jednak mimo wielu aktualnych spraw  wybrzmiewał cały czas temat agresji Rosji na Ukrainę i skutków tej wojny dla unijnego i światowego sektora rolno-spożywczego. W spotkaniach uczestniczyła Agnieszka Maliszewska, pierwsza wiceprzewodnicząca COGECA.

Zaproszeni Goście z Komisji, FAO i UNAF przeanalizowali złożoność sytuacji rolno-spożywczej w Ukrainie, Europie i na świecie. Wnioski z tych rozmów są przeciwieństwem wypowiedzi, które padły z ust wiceprzewodniczącego wykonawczego, Fransa Timmermansa, na równoległym spotkaniu w Komisji ds. Środowiska PE.

Członkowie Copa i Cogeca rozmawiali z Mariią Didukh, dyrektorką Ukraińskiego Krajowego Forum Rolniczego (UNAF), która pokazała okrucieństwa, jakich doświadczają Ukraińcy, a także rolnicy. Mariia Didukh słusznie przypomniała, że przed wojną 400 mln osób na całym świecie jadło żywność pochodzącą z Ukrainy. Copa-Cogeca w pełni solidaryzuje się z Ukrainą i nie poprzestaje przy tym na słowach. Przewodniczący Cogeca, Ramón Armengol, powiedział: „Biorąc pod uwagę potrzeby humanitarne oraz nadzwyczajność i tymczasowość zaproponowanych środków, europejska społeczność rolnicza popiera sugestie Komisji dotyczące przeorganizowania dostaw do Ukrainy i w UE. Trzeba koniecznie przestrzegać unijnych norm żywnościowych, a przede wszystkim norm bezpieczeństwa żywności. Będziemy monitorować realizację tych środków, by nie dopuścić do pojawienia się zakłóceń na rynku”.

W drugiej kolejności wypowiedział się główny ekonomista FAO, Maximo Torero. Przedstawił prognozy dotyczące znacznego wzrostu cen żywności na całym świecie w wyniku wzrostu kosztów środków produkcji. Jego słowa wtórują zapowiedzi globalnego „huraganu głodu” António Guterresa, a także wczorajszym wypowiedziom IMF, który obawia się „zamieszek wywołanych brakiem żywności” na kontynencie afrykańskim. Torero potwierdził, że Europa nie musi się niepokoić niedoborem żywności. Mieszkańcy Europy znajdujący się w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej będą jednak mieli problem z dostępem do żywności ze względu na rosnące ceny. Copa-Cogeca podziela tę wizję od czasu rosyjskiej napaści na Ukrainę.

W jeszcze większym stopniu niż dotychczas UE powinna wspierać swoich rolników i prowadzić z nimi konstruktywny dialog. Te nieszczęsne wypowiedzi wiceprzewodniczącego wykonawczego, Fransa Timmermansa, odnoszące się do fake newsów publikowanych w mediach społecznościowych, zostały źle przyjęte przez wszystkich przedstawicieli społeczności rolniczej obecnych w Brukseli.

Christiane Lambert, przewodnicząca Copa, powiedziała: „Nasze stanowisko jest jasne: nie dramatyzujmy, ale też nie bagatelizujmy sytuacji! Dwa aspekty wypowiedzi wiceprzewodniczącego wykonawczego Timmermansa są problematyczne: Copa-Cogeca nie przeciwstawia rolnictwa i środowiska – rolnicy wiedzą, jak produkować lepiej i w sposób bardziej zrównoważony; ponadto dojdzie do załamania się łańcuchów żywnościowych w najbardziej W zależnych krajach na świecie. Europa nie może być samolubna i dbać tylko o siebie. Humanizm i solidarność leżą u podstaw europejskiego projektu od momentu podpisania Traktatu Rzymskiego, który miał doprowadzić do osiągnięcia pokoju i stabilności poprzez rozwój i handel. 65 lat później historia zatoczyła koło. Europejscy rolnicy będą jeszcze raz musieli stawić czoła temu wyzwaniu”.

Podczas tych intensywnych dni rozmów Copa i Cogeca rozmawiały o inicjatywie pt. „Pakt na rzecz obszarów wiejskich”, który jest częścią długoterminowej wizji dla obszarów wiejskich Komisji Europejskiej, a  została ona zaprezentowana w czerwcu 2021.

Po jej rozpoczęciu w grudniu 2021 r. Komisja Europejska wysłała do wszystkich zainteresowanych stron i instytucji list otwarty, w którym zaprosiła je do przyłączenia się do społeczności paktu na rzecz obszarów wiejskich. W czerwcu 2022 r. odbędzie się konferencja wysokiego szczebla na temat paktu na rzecz obszarów wiejskich, która pozwoli na zebranie uwag, wymianę przemyśleń i pomysłów dotyczących jego realizacji i rozwoju, a także określenia, jakie działania należy podjąć.

By się przyłączyć, zainteresowane strony muszą poprzeć dziesięć wspólnych celów ustanowionych w długoterminowej wizji dla obszarów wiejskich UE i przyczynić/zobowiązać się do rozwoju paktu na rzecz obszarów wiejskich i realizacji odpowiednich działań.

W ramach inicjatywy dotyczącej uprawy sprzyjającej pochłanianiu dwutlenku węgla Komisja wystosowała zaproszenie do zgłaszania uwag na temat certyfikacji usuwania dwutlenku węgla. GR „Środowisko” poruszyła tę kwestię 28 marca 2022 r. Na podstawie tej dyskusji opracowano odpowiedź Copa Cogeca na kwestionariusz, informacje zwrotne na temat inicjatywy oraz dokument otwierający debatę na temat certyfikacji w zakresie usuwania dwutlenku węgla. W naszym stanowisku podkreśliliśmy, że potrzeba rożnych rodzajów kredytów, obejmujących ograniczenie emisji i ich usuwanie; czas obowiązywania kredytów powinien być spójny z realiami panującymi w terenie; trzeba udostępnić ubezpieczenia i rozwiązania dotyczące odpowiedzialności, by rolnicy w przyszłości nie mieli debetu; a także sprawdzić, czy system jest efektywny kosztowo.

W UE i na arenie międzynarodowej zwraca się coraz większą uwagę na tworzywa sztuczne wykorzystywane w rolnictwie. Komisja zorganizowała w listopadzie 2021 r. wydarzenie, na którym przedstawiła sprawozdanie Eunomia na temat konwencjonalnych i biodegradowalnych tworzyw sztucznych w rolnictwie. W lutym 2022 r. na konferencji zainteresowanych stron z sektora gospodarki o obiegu zamkniętym omówiono tworzywa sztuczne wykorzystywane w rolnictwie. Copa- Cogeca wzięła udział w obydwu wydarzeniach. Na początku miesiąca Zgromadzenie ONZ ds. Ochrony Środowiska przyjęło rezolucję na temat rozwiązania problemu zanieczyszczenia plastikiem za pomocą prawnie wiążącego traktat. W związku z tym, a także by pobudzić debatę w GDO, sekretariat opracował dokument na ten temat.

Rosyjska inwazja na Ukrainę bardzo poważnie odbiła się na handlu produktami rolno- spożywczymi, doprowadziła do wzrostu kosztów produkcji (np. energii), ograniczyła dostęp do środków produkcji (np. nawozów, surowców do produkcji paszy), a także wpłynęła na bezpieczeństwo żywnościowe.

W komunikacie Komisji pt. „Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego i zwiększenie odporności systemów żywnościowych” opublikowanym 25 marca znalazły się następujące zapisy: tymczasowe odstępstwo od niektórych obowiązków w zakresie zazieleniania; wykorzystanie rezerwy kryzysowej (do 500 mln euro, państwa członkowskie mogą uzupełnić tę kwotę o maksymalnie 200% wkładu UE); dopłaty do prywatnego przechowywania dla sektora wieprzowiny; propozycja dotycząca ram pomocy prawa. Komisja Europejska powołała też grupę ekspercką ds bezpieczeństwa żywnościowego. Przedstawicielem Cogeca i jedynym polskim reprezentantem jest Agnieszka Maliszewska, która aktywnie uczestniczy w pracach grupy.
Warto dodać, że Sekretariat Copa Cogeca podjął różne działania, w tym wysłał pismo do komisarza ds. rolnictwa, a 21 marca do przewodniczącej Komisji von der Leyen, w których postulował o wprowadzenie środków łagodzących skutki wojny w Ukrainie dla sektora rolnego, uwalniających potencjał produkcji UE i zapewniających funkcjonowanie wewnętrznego rynku. Komisja przyjęła środki natychmiastowe.

Kolegium komisarzy przyjęło 30 marca, a następnie wysłało pisma z uwagami do pierwszej grupy państw członkowskich, które przedłożyły swoje krajowe plany strategiczne (do momentu upłynięcia terminu lub na początku stycznia). Zostaną one opublikowane najpóźniej w ostatnim tygodniu kwietnia. Niektóre państwa członkowskie już zamieściły jednak swoje pisma z uwagami na swoich stronach internetowych (np. ES, SE). Te 19 państw członkowskich to: DK, EE, IE, EL, ES, FR, HR, IT, CY, LT, HU, MT, NL, AT, PL, PT, SI, FI, SE. Komisja opublikowała 4 kwietnia informacje poglądowe na temat krajowych planów strategicznych tych 19 państw członkowskich, które nie zawierają uwag odnoszących się do poszczególnych krajów. Wszystkie plany strategiczne (1 na państwo członkowskie + 2 dla BE) zostały zamieszczone na specjalnej stronie internetowej Komisji.

25 marca opublikowano akt wykonawczy dotyczący odstępstwa od obowiązku zazieleniania (część komunikatu Komisji w sprawie bezpieczeństwa żywnościowego z 23 marca), który pozwala państwom członkowskim na przyznanie takich odstępstw. Państwa członkowskie mają 21 dni, by wybrać swoje opcje i dodatkowe siedem dni na poinformowanie Komisji. Sekretariat wysłał kwestionariusz, na który należało odpowiedzieć do 22 kwietnia, by zebrać informacje na temat wyborów państw członkowskich.

Akt delegowany na temat uruchomienia rezerwy kryzysowej też został opublikowany. Przyznaje on 500 mln euro z funduszu UE + dodatkowo maksymalnie 1 mld euro z funduszy krajowych na wsparcie rolników w związku ze skumulowanymi skutkami kryzysu energetycznego i wojny w Ukrainie. Państwa członkowskie muszą przekazać Komisji do końca czerwca informacje na temat wykorzystanych kwot (fundusze UE i krajowe); tego na jakie środki i działania zostały przeznaczone; w jakich warunkach; i jakie są spodziewane skutki dla rolników.

10 marca z sekretariatu Copa Cogeca wysłano pismo do komisarza Wojciechowskiego, w którym postulowaliśmy o wprowadzenie środków natychmiastowych oraz krótko- i średnioterminowych.

Sekretariat wysłał pismo do dyrektora generalnego DG Agri na temat aktu delegowanego w sprawie interwencji sektorowych, w oparciu o reakcje członków na projekt, które zostały zebrane w ubiegłym tygodniu. Służby Komisji aktualnie omawiają akt delegowany na temat zaliczek na poczet płatności. Niedługo mają rozpocząć się konsultacje publiczne.

Bezpieczeństwo  żywnościowe to jeden z najważniejszych tematów jaki był omawiany podczas spotkań. Zdaniem KE nie jest ono zagrożone w całej UE. Obawy:

• Ceny żywności, paliw i nawozów osiągnęły rekordowe poziomy.
• Duża zależność od importu energii, nawozów i wybranych pasz dla zwierząt.
• Potencjalnie znacznie niższa produkcja nawozów azotowych w UE w latach 2022 i 2023.
• Potencjalnie wyższe rachunki za import żywności (FIB).
• Trudna sytuacja na światowym rynku pszenicy na przemiał. Wzrost cen pizzy, szynki i makaronu.
• Wyższe ceny olejów roślinnych i napięta sytuacja na rynku światowym.

Jednak zdaniem Polityko – TIMMERMANS PRZECIWSTAWIA SIĘ LĘKOM O DOSTAWY ŻYWNOŚCI: Wojna Rosji na Ukrainie wywołała wezwania, by UE wstrzymała się z realizacją swoich ambitnych celów środowiskowych, aby odciążyć rolników i łańcuchy dostaw w imię zapobiegania niedoborom żywności. Ale Frans Timmermans nie kupuje tego argumentu.

Szef Zielonego Ładu UE ostro zaatakował krytyków ekologicznego rolnictwa, występując przed eurodeputowanymi z komisji ochrony środowiska Parlamentu Europejskiego. Nie wymieniając nazwisk, stwierdził, że krytycy unijnej strategii „Farm to Fork” cynicznie wykorzystują problemy żywnościowe, jakie wywołała inwazja Rosji, aby spowolnić i odwrócić postępy w zakresie uczynienia produkcji żywności zdrowszą i bardziej zrównoważoną do 2030 roku.

Tyrada Timmermansa: „Ci, którym na początku nie podobała się strategia Farm to Fork, wykorzystali wojnę jako pretekst, by wrócić na swoje stare pozycje i spróbować powstrzymać realizację Farm to Fork” – powiedział, określając swoje uwagi jako „bardzo dosadne”.

Kontynuował, mówiąc, że owszem, istnieją pewne problemy z zaopatrzeniem w żywność związane z pszenicą i kukurydzą, spowodowane konfliktem, i ważne jest, aby zapobiec klęsce głodu w Afryce, ale „straszenie ludzi, że w Europie może zabraknąć jedzenia na stole, jest nieodpowiedzialne i szczerze mówiąc niewiarygodnie nieuczciwe”.

Nie chodzi o żywność, ale o cenę: „To problem logistyczny i finansowy. Nie jest to problem dostępności żywności, powiedzmy to jasno” – powiedział, podkreślając przesłanie, które już wcześniej głośno powtarzali w Genewie czołowi ekonomiści rolnictwa. Unia Europejska jest głównym eksporterem i jest w dużej mierze samowystarczalna żywnościowo, z wyjątkiem krytycznych niedoborów kluczowych środków produkcji, takich jak nawozy i niektóre białka roślinne, takie jak nasiona oleiste i soja do karmienia zwierząt. Jednak, jak stwierdził w tym tygodniu szef unijnego zarządzania kryzysowego Janez Lenarčič, brak bezpieczeństwa żywnościowego może również oznaczać wzrost cen.

Zjednoczona strategia komunikacji: Cała Komisja – w tym komisarz UE ds. rolnictwa Janusz Wojciechowski – zgodnie twierdzi, że Europejczykom nie zabraknie żywności z powodu wojny z Rosją.

O kim mówił Timmermans? Nie wymienił żadnych nazwisk, ale prawdopodobnie miał na myśli Europejską Partię Ludową i grupy rolników zorganizowane pod szyldem Copa & Cogeca, które szczególnie głośno argumentowały, że Bruksela nie może obciążać producentów żywności dodatkową biurokracją w chwili kryzysu. Krytyka Farm to Fork stała się jednak powszechna. Nawet Emmanuel Macron podczas swojej ostatniej kampanii wyborczej ostro krytykował strategię „Farm to Fork” – mimo że był jednym z jej głównych architektów.

Kryzys kosztów utrzymania: Timmermans powiedział, że skoro obywatele UE i tak już słusznie martwią się o tak wiele spraw, to „nie należy potęgować ich niepokoju fałszywymi problemami tylko po to, by spróbować zabezpieczyć swoją pozycję ekonomiczną w niektórych sektorach”. Jedno jest pewne: jego uwagi nie przysporzą mu sympatii ani dużych lobby rolniczych, ani grupy EPP. Z drugiej strony, przed wczorajszymi uwagami i tak nie byli oni najlepszymi przyjaciółmi…” Tyle POLITYCO o bezpieczeństwie żywnościowym Europy.

Liderzy ukraińskiego agrobiznesu zareagowali z radością na wiadomość, że UE planuje zlikwidować wszystkie taryfy i cła na towary z ich kraju, po tym jak w tym tygodniu Komisja Europejska przedstawiła swoją propozycję.

Działacze ostrzegają, że wszelkie działania mające na celu umożliwienie producentom żywności w UE wymienianie oleju słonecznikowego z receptur przetworzonej żywności bez natychmiastowej aktualizacji etykiet żywności mogą stanowić zagrożenie dla konsumentów.

Ukraina jest gigantycznym producentem oleju słonecznikowego, ale inwazja Rosji spowodowała poważne utrudnienia w eksporcie i wzrost cen, więc firmy spożywcze zamieniają olej słonecznikowy na inne oleje roślinne, takie jak palmowy, rzepakowy czy sojowy. W niektórych krajach otrzymały one specjalne zwolnienie z obowiązku natychmiastowego aktualizowania etykiet żywności w celu odzwierciedlenia zmian w przepisach.

INDONEZJA ROZSZERZA ZAKAZ EKSPORTU NA OLEJ PALMOWY: Tymczasem ta wiadomość nie ułatwi walki o zastąpienie oleju słonecznikowego: Jak podaje agencja Reuters, Indonezja rozszerzyła w tym tygodniu zakres zakazu eksportu surowców do produkcji oleju spożywczego na surowy i rafinowany olej palmowy.

Kwestia bezpieczeństwa żywnościowego: Prezydent Joko Widodo powiedział, że posunięcie to ma na celu zapewnienie ludziom w kraju dostępu do niedrogiego oleju palmowego w obliczu gwałtownie rosnących cen. Jednak może to również spowodować napięcia na światowych rynkach olejów roślinnych, ponieważ Indonezja jest jednym z największych producentów oleju palmowego na świecie.”  POLITYCO.

Były to bardzo intensywne dni posiedzeń, spotkań i rozmów na temat przyszłości unijnego i światowego sektora rolno – spożywczego. Osoby chcące uzyskać dodatkowe informacje zapraszamy do kontaktu z biurem Polskiej Izby Mleka.

Opr. Agnieszka Maliszewska

Udział w posiedzeniach Copa  Cogeca sfinansowano z Funduszu Promocji Mleka